Rối loạn tâm lý là thuật ngữ thường gặp trong tâm lý học và nó đang xuất hiện ngày càng nhiều khi cuộc sống đang trở nên áp lực, mệt mỏi hơn bao giờ hết. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu chi tiết hơn về khái niệm này và xem có những loại rối loạn tâm lý thường gặp nào nhé!
Rối loạn tâm lý là gì?
Rối loạn tâm lý là các trạng thái hoặc tình trạng bất thường của tâm trí ảnh hưởng đến suy nghĩ, cảm xúc, hành vi và khả năng tương tác xã hội của một người. Những rối loạn này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và khả năng hoạt động hàng ngày. Các rối loạn tâm lý thường được chia thành nhiều loại khác nhau dựa trên các triệu chứng và đặc điểm cụ thể.
→ Tìm hiểu: Tâm lý học là gì? Ứng dụng của tâm lý học trong cuộc sống!
Các loại rối loạn tâm lý thường gặp
Dưới đây là một số rối loạn tâm lý phổ biến:
1. Rối loạn lo âu (Anxiety Disorders)
- Đặc điểm: Cảm giác lo lắng, sợ hãi hoặc hoảng loạn thường xuyên và không tương xứng với tình huống.
- Ví dụ: Rối loạn lo âu toàn thể (GAD), rối loạn hoảng sợ, rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), rối loạn lo âu xã hội.
2. Rối loạn trầm cảm (Depressive Disorders)
- Đặc điểm: Cảm giác buồn bã, tuyệt vọng, mất hứng thú với các hoạt động hàng ngày và có thể kèm theo các triệu chứng về thể chất.
- Ví dụ: Trầm cảm nặng (Major Depressive Disorder), rối loạn khí sắc (Dysthymia), rối loạn trầm cảm theo mùa.
3. Rối loạn lưỡng cực (Bipolar Disorders)
- Đặc điểm: Sự thay đổi giữa các giai đoạn trầm cảm và hưng cảm (manic), với những thay đổi cực độ trong tâm trạng và năng lượng.
- Ví dụ: Rối loạn lưỡng cực I, rối loạn lưỡng cực II, rối loạn cyclothymic.
4. Rối loạn ăn uống (Eating Disorders)
- Đặc điểm: Hành vi ăn uống không bình thường và lo lắng quá mức về cân nặng và hình dáng cơ thể.
- Ví dụ: Chứng biếng ăn tâm thần (Anorexia Nervosa), chứng ăn vô độ (Bulimia Nervosa), rối loạn ăn uống vô độ (Binge-Eating Disorder).
5. Rối loạn nhân cách (Personality Disorders)
- Đặc điểm: Các kiểu mẫu hành vi và suy nghĩ không linh hoạt và gây ra các vấn đề trong các mối quan hệ và công việc.
- Ví dụ: Rối loạn nhân cách ranh giới (Borderline Personality Disorder), rối loạn nhân cách ái kỷ (Narcissistic Personality Disorder), rối loạn nhân cách phân liệt (Schizoid Personality Disorder).
6. Rối loạn tâm thần phân liệt (Schizophrenia Spectrum and Other Psychotic Disorders)
- Đặc điểm: Sự méo mó trong suy nghĩ, cảm xúc và hành vi, thường kèm theo ảo giác và hoang tưởng.
- Ví dụ: Tâm thần phân liệt (Schizophrenia), rối loạn loạn thần ngắn hạn (Brief Psychotic Disorder), rối loạn loạn thần schizoaffective.
7. Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (Post-Traumatic Stress Disorder – PTSD)
- Đặc điểm: Phản ứng căng thẳng kéo dài và nghiêm trọng sau khi trải qua hoặc chứng kiến một sự kiện chấn thương.
- Triệu chứng: Ác mộng, hồi tưởng, lo lắng, né tránh các tình huống gợi nhớ đến chấn thương.
8. Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (Obsessive-Compulsive Disorder – OCD)
- Đặc điểm: Suy nghĩ ám ảnh và hành vi cưỡng chế mà người bệnh cảm thấy buộc phải thực hiện để giảm bớt lo lắng.
- Triệu chứng: Suy nghĩ lặp lại, hành vi lặp đi lặp lại (như rửa tay liên tục, kiểm tra cửa liên tục).
9. Rối loạn phát triển thần kinh (Neurodevelopmental Disorders)
- Đặc điểm: Các vấn đề về phát triển tâm thần và hành vi xuất hiện trong thời thơ ấu hoặc tuổi thiếu niên.
- Ví dụ: Rối loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder), rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), rối loạn học tập cụ thể (Specific Learning Disorder).
10. Rối loạn giấc ngủ (Sleep Disorders)
- Đặc điểm: Các vấn đề liên quan đến giấc ngủ như mất ngủ, ngủ quá nhiều hoặc các rối loạn khác liên quan đến giấc ngủ.
- Ví dụ: Mất ngủ (Insomnia), rối loạn nhịp thức-ngủ (Circadian Rhythm Sleep Disorder), chứng ngủ rũ (Narcolepsy).
Điều trị rối loạn tâm lý
Các phương pháp điều trị rối loạn tâm lý thường được sử dụng bao gồm:
- Tâm lý trị liệu: Các liệu pháp như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT), liệu pháp tâm lý động học, liệu pháp gia đình.
- Dùng thuốc: Thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần, thuốc ổn định tâm trạng, và thuốc chống lo âu.
- Hỗ trợ xã hội: Các nhóm hỗ trợ, tư vấn và các chương trình phục hồi chức năng.
- Thay đổi lối sống: Chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, giấc ngủ đủ và các kỹ thuật quản lý stress.
Lưu ý: Nếu bạn hoặc ai đó bạn biết có dấu hiệu của rối loạn tâm lý, nên tìm kiếm sự trợ giúp từ các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
→ Có thể bạn quan tâm: 12+ Hiệu ứng tâm lý thú vị trong cuộc sống!
